GİRİŞ

Dünya’ da temiz enerjiye olan yönelim ve enerji etkin yapı şartlarına uygun aktif ve pasif önlemlerle, ısıtma-soğutma, havalandırma, doğal aydınlatma konularında performansı arttırmaya ve enerji korunumu sağlamaya yönelik ilgi günden güne artmaktadır (1). Bunun başlıca sebeplerinden biri tükenen enerjilerin çevre ve yaşama verdikleri zarar bir diğeri de artışta olan birim fiyatlarıdır.

Literatür taramasında güneş kontrol camlarının güneş enerjisinin çoğunu yayıp yansıtırken güneş ışınının istenilen açıklıktan geçmesine izin verdikleri görülmüştür. Bu sayede açıklığın bulunduğu ortamlar güneş kontrol camı kullanılmamış ortamlardan daha aydınlık olup, enerji verimliliği ve yaşam konforu açısından da daha yüksektir. Bunlara ek güneşin UV (ultraviyole) etkisi sebebiyle eşyalardaki sararma ve yıpranmalar güneş kontrol camlarıyla geciktirilebilmektedir (2).

Günümüzde gelişen teknolojiyle beraber güneş kontrol camları da gelişmiştir. Yaygın olarak kullanılan güneş enerjisinin yansıtılıp yayılması esasına dayanan yöntemlerde bu enerjinin kullanılamaması büyük bir kayıptır.

Sektörde akıllı ve enerji tasarruflu olarak öne çıkan yapıların sadece çatılarında veya planlanan konumlarda güneş panelleriyle elektrik enerjisi dönüştürme çabaları alan ve enerji performansı açısından yapının potansiyelini tam olarak kullanamamasını beraberinde getirmektedir.

Yapılan çalışmalar sonucunca güneş panellerinin, güneş kontrol camı olarak kullanılabilirliği mümkün kılınmaya başlanmaktadır, bu sayede 21. Yüzyılın çağdaş yaşamında akıllı ve enerji tasarruflu yapıların şehir şebekesinden bağımsızlıklarının gelişimine büyük katkılar sunabilecektir (3).

CAMIN ORTAYA ÇIKIŞI ve TANIMI

Cam insanoğlunun keşfettiği en eski malzemelerin arasında yer almaktadır. Camın ilk olarak ne zaman bulunduğu bir başka deyişle ortaya çıktığı hakkında literatürde birçok teori mevcuttur. Bu teorilerden en çok bilineni ise Romalı tarihçi Pliny aittir.

Bu teoriye göre camın ilk bulunuşunun Fenikeliler zamanında tesadüf eseri ortaya çıktığı şeklindedir. Birçok kaynakta bu teoriye rastlanmaktadır lakin bu iddianın doğruluğu henüz ispat edilememiştir.

Bu iddiaya göre bir gurup denizci, yemek pişirmek üzere deniz kenarında ateş yakarlar. Bu denizciler yemeklerin üzerini kapatmak için ocak taşı bulamayınca gemilerinde taşıdıkları natron kütlelerini ocak taşı olarak kullanırlar. Taşıdıkları ‘Natron’ adı verilen kütleler o dönemlerde ölülerin mumyalanmasında kullanılan alkali bir malzemeydi (4). “Sodyum bikarbonat (NaHCO3) ve Sodyum sülfat (Na2SO4) içeren yeraltı sularının yüzeye çıkıp buharlaştıktan sonra toplanan mineraller karışımı, sodyumun bikarbonat, sülfat ve klorür tuzlarından oluşmaktaydı. ‘Natron’ adı verilen bu karışımın kuvars (SiO2) ile ısıtılması, ilk cam örneklerini oluşturmuştur (5).”

Camları birçok şekilde tanımlayabiliriz bunlardan biri bir sıvının aşırı soğutulması ile elde edilen amorf katılar bir diğeri de yüksek sıcaklıklarda sıvı olan karışımın oda sıcaklığını indirgenmesiyle katı olan camı meydana getirmesidir.

Mühendislik alanında anlamlandırabileceğimiz resmi bir tanım yapmak gerekirse ASTM (American Society for Testing Materials) ‘a göre camın tanımı; soğuma sonucunda kristallenmeden katılaşan inorganik bir ergime ürünü olarak tanımlanmıştır (6).

Camların İnşaat Alanında Kullanımları ve Örnekleri

Camın inşaat alanında halihazırdaki kullanımı keşfinin hemen ardından gerçekleşememiştir. Bu gecikmenin sebebi camın optik kalitesi, incelik ve boyutsal sorunlarıdır. Gelişen teknoloji ve deneyimle birlikte üretim teknikleri de gelişmiştir. Bu gelişmelerin akabinde cam ilk olarak ufak parçalardan bütüne giden pencere camlarıyla birlikte yapılarımıza girip şimdiki optik kalitesini ve boyutsal büyüklüğünü kazanabilmiştir.

Fotoğraf 1 Optik Kusurları Olan Pencere Örneği (1)

Fotoğraf 2 Parçadan Bütüne Giden Pencere Örneği (2)

Fotoğraf 3 Parçadan Bütüne Giden Pencere Örneği (3)

Fotoğraf 4 Optik Kusurları Olan Pencere Örneği (4)

Camın verimli, fonksiyonel ve estetik bir malzeme olması nedeniyle yapılarda sıka kullanılmaktadır. Bu kullanımın esas hedefi iç hacimlerin tasarımında mimari açıdan ışığın gereksinimidir. Ayrıca insan psikolojisine etkisi yüzünden ışık özellikle doğal ışık bir hayli önem taşımaktadır.

Genel kullanım sıklığından dolayı camı sadece aydınlatma ve ışık geçirme işleviyle bağdaştırmak yanlış olacaktır. Mühendislikte yapıda hafiflik sağlamak amacıyla çelik ve cam birleşimleriyle yapısal çözümler ve mimaride cam kullanımları incelendiğinde dış ve iç cephe estetiğinden alan hacimlerinin cam duvarlarla ayrılmasına, ses yalıtımından güvenliğe kadar geniş perspektifli kullanımlarının olduğu görülebilmektedir (7).

Türkiye’de Cam

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal ATATÜRK’ÜN vizyonu ve direktifleriyle Türk cam sektörü 17 Şubat 1934 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile kuruluş hikayesine başlamıştır ve 14 Ağustos 1934 yılında Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası’nın temeli İsmet İnönü tarafından Paşabahçe/İSTANBUL’DA atılmıştır.

Tablo 1 Türk Cam Sanayinde Bazı Önemli Gelişmeler (1, 2)

Ürün/Teknik	Kuruluş/Fabrika	Tarih
İlk Mekanik Üretim	Paşabahçe Cam Fabrikası	1955
Fourcoult Sistemiyle İlk Pencere Camı Üretimi	Şişecam Çayırova Fabrikası	1961
Cam Elyaf Üretimi	Şişecam Tuzla Fabrikası	1975
Renksiz Float Cam Üretimi	Trakya Cam Sanayii A.Ş.	1978
Polyester Reçine Üretimi	Cam Elyaf Sanayii A.Ş.	1981
Güneş Kontrol ve İklim Kontrol Kaplamalı Cam Üretimi	İntercam Kaplamalı Camlar Sanayii ve Ticaret A.Ş.	1993

Türkiye’de Paşabahçe ve Şişecam gibi güçlü oyuncuların arasında üretim yapan birçok cam fabrikası, orta ölçekli işletme, atölyeler, üniversiteler ve belediyeler vardır.

CAMIN İÇERİĞİ

Günümüzde yapay cam eldesinde cam yapıcılar, akışkanlaştırıcılar ve tadil ediciler olarak üç ana grupta toplanan oksit ve hammaddeler ile oluşmaktadırlar.

Temel cam yapıcı bileşen olan SiO₂ yüksek saflıktaki kuvars kumundan elde edilir. Cam yapıcı özelliğinin yanısıra cama mukavemet ve kimyasal dayanıklılık kazandırır. Kalsiyum gibi tadil edicilerse üretilecek olan camın özelliklerini değiştirirler.

 Tablo 2 Silis-Kalsiyum-Sodyum Pencere Camı Reçetesi (3)

Hammadde	Yüzde (%)
SiO2	70-75
Na	12-18
Ka	0-1
Ca	5-14
Al2O3	0,5-3
Mg	0-4

Silis-Kalsiyum-Sodyum camı kalsiyum içermesi sebebiyle dış etmenlere dayanıklı, en ekonomik pencere camıdır.

Cam Üretimi

Cam üretimine ilk olarak hammadde seçimiyle başlanır. Bu seçim yapılırken gözetilecek özellikler vardır bunlar; saflık, fiyat ve bileşimleridir. Bileşimlerin safsızlıklarından kaynaklanan özellik yitirimleri ve değişimleri fiyat performansını olumsuz etkileyebileceği gibi standartları yakalayamamış optik kabiliyetler sebebiyle belirlenen istenimleri karşılayamayan camların oluşumuna sebebiyet verebileceklerdir. Bu yüzden hammaddenin yüksek saflıkta olmasına büyük özen gösterilmesi gerekmektedir.

Cam üretimi için, hammaddelerin istenilen oranlarda reçete edilip karıştırıldıktan sonra fırınlarda eritilir. Eritme hammadde ve bileşik oranlarına bağlı olarak değişiklik göstermekle birlikte ortalama 1400 ⁰C sıcaklarında üretim çapına göre potalarda ya da tank fırınlarında yapılır (8, 9).

Camın Özellikleri

Normal düz cam kırılma anına kadar lineer elastik davranış gösteren izotrop bir malzemedir. Camın sertliği Mohs sertlik skalasına göre 6-7 arasındadır.

Normal camın birim hacim ağırlığı 2500 kg/m³’tür.

Camın basınç mukavemeti kırılma yükü olarak 980 MPa mertebesindedir. Çekme mukavemeti kırılma yükü ise yaklaşık 49 MPa değerindedir.

Cam malzeme temperleme ile darbelere karşı dayanımı 7 kat, eğilme dayanımı ise 5 kat artmaktadır (10).

Fotoğraf 5 Çelik ve Camın Sigma-Epsilon Eğrileri(5)

CAM ÇEŞİTLERİ

Camlar doğal ve yapay olmak üzere iki ana çizgide gruplandırılabilirler.

Doğal camlar, yeraltı ve yerüstü doğa olaylarının etkileriyle oluşurlar. En bilinenleri; Obsidyen, fulgurit, moldavit, Libya çöl camıdır.

Fotoğraf 6  Libya Çöl Camı (Libyan Desert Glass)(6)

Fotoğraf 7  Fulgurit   Camı (Fulgsdcr)(7)

Fotoğraf 8  Obsidyen Camı (Lipari Obsidienne)(8)

Fotoğraf 9  Moldavit Camı (Moldavite Besednice)(9)

Obsidyen, yoğun ısının silika kütlesini ergitmesi sonucu oluşan doğal cam türüdür. Volkanik etkileşimlerle uzun süreler sonucunda oluşumlarını tamamlayarak şeffaf siyah ya da kahverengi görünüm alır ve Görsel 5’ te yer alan örnekteki cam halini alır.

En bilinen camlardan biri olan obsidyeni incelediğimiz zaman doğal camların oluşma sürecini daha somut şekilde anlamlandırabiliriz.

Doğal camların sınırlı miktarlarda oluşu, isterleri karşılayamaması ve istenilen özellikler verilememesi nedeniyle yapay camlar keşfinden sonra geliştirilmişlerdir.

Yapay camların keşfine, içeriğine ve özelliklerine önceki bölümlerde değinildiği için bu bölümde tekrardan işlenmeyecektir (8)

Yapay Camlar

Yapay camlar kullanım amacına ve yerine göre isimlendirilmiştir. Bunlardan ilki çıplak cam olarak tarif edebileceğimiz normal camlardır. Bu camlar mimari yapılarda sıkça kullanılan 2-7 mm kalınlıklarındaki pencere camlarıdır. Dezavantajı güneş ışığı ve ışınını direkt geçirerek hacim konforunu olumsuz etkileyerek yapının enerji harcamalarını artırmasıdır.

Yüzey kaplamalı camlar, normal camların aksine camın bir yüzünün metalle veya metal alaşımlarıyla kaplanmasıyla enerji giderlerini azaltmakta ve hacim konforunu iyileştirici yönde fayda sağlamaktadır.

Low-E kaplamalı camlar, hacmin içi ve dışı arasında bir duvar görevi görerek ısı alışverişini geciktirirler.

Dikroik kaplamalı camlar, mimari estetik amacıyla tasarlanmış camlardır. Işığı spektral renklerine ayırarak yansıtırlar ve güneşin konumu ve şiddetine göre iç hacime estetik görsel efektler kazandırırlar.

Güvenlik camları, temperli, lamine ve bu ikisinin kombinasyonu olan lamineli temperlenmiş camlar olarak normal cama göre darbelere dayanıklılık özellikleriyle karşımıza çıkarlar.

Cam tuğlalar, yarı şeffaf duvar yapımında kullanılan mimari elemanlardır, iç hacimde görüşsel sürekliliği sağlamak için kullanılırlar.

Hava tabakalı camlar, camların arasında boşluk bırakılarak, ısı alışverişini geciktirmeyi ve en aza indirmeyi hedeflerler ve yapıda enerji tasarrufuna katkı sağlarlar.

Termokromik tabakalı camlar, ısı enerjisi ile tabakalarının saydamlığını değiştiren bu camlar güneş kontrol camlarında denenmeye çalışılan sistemlerdir. Teknik sebeplerden dolayı gözlük camları gibi küçük ölçekli boyutlarda kullanımları yaygındır.

Elektrokromik Camlar, elektrik akımı verilerek tabakalarında yer alan iyonların ileri veya geri giderek kimyasal reaksiyon başlatması sonucunda güneş kontrolüne imkan verirler.

Fotovoltatik tabakalı camlar, camın önüne veya belirlenen katmanına yerleştirilen fotovoltaik hücrelerle güneş enerjisini elektrik enerjisine çeviren camlardır (11, 12).

GÜNEŞ KONTROL CAMLARI

Güneş kontrol camları, güneş enerjisini yüksek oranlarda yayıp yansıtırken güneş ışığının geçmesine izin verirler. Güneş kontrol camları bu özellikleri sebebiyle mimari alan konforunu arttırmakta, soğutma giderlerini düşürmekte, doğal ışığın UV etkisini kısıtlayarak hacim içerisindeki eşyaların yıpranmalarını geciktirmektedirler.

• Çeşitleri

Güneş kontrol camlarını geleneksel ve akıllı olmak üzere iki ana grupta, geleneksel olanları, kaplamalı renkli olmak üzere iki sınıfta. Akıllı camları pasif ve aktif olmak üzere pasifleri, termokromik ve fotokromik olarak aktifleri, elektrokromik, askıda partiküle sahip ve polimer içerisinde dağılmış sıvı kristal camlar olarak sınıflandırabiliriz (13).

Tablo 3 Cam Çeşitleri (4)

Kaplamalı camlar, düzcam üretim hattında float camların üzerine ince, reklektif ve sert bir kaplamanın uygulanmasıyla üretilirler.

Kaplamasız renkli camlar, mimariye estetik ve şık bir görünüm vermek için üretimde cam hamuruna renk verici pigmentlerin eklenmesi sonucunda elde edilirler.

Kaplamalı Low-E camlar, pencerenin ısı yalıtımını iyileştirir bu sayede soğuk havalarda yapıların içerisindeki ısıyı korumaya çalışırken sıcak havalarda ısıyı evin dışında tutabilir.

Tablo 4 (Low-E Cam Uygulama Örneği)(5)

Low-E pencere türü iki cam bölme ile kullanılır. Bu bölmeler arasında kalan iç veya dış cam üzerine ince bir metal ya da metalik oksit kaplama uygulanır. Daha performanslı seçenekler için bu bölmeler arasına inert gaz doldurulabilir (14).

Termokromik camlar, düşük sıcaklıklarda monoklinik fazdadır. Bu soğuk durum halidir, sıcaklığın belirli bir değeri aşması sonucunda kaplama rutil fazına ulaşır. Bu değişim metal–yarı iletken geçişi olarak tanımlanır (15).

Fotokromik camlar, güneş ya da mor ötesi ışınlarla karşılaştıklarında kararırlar. Bu karşılaşma kesildiğinde tekrar eski hallerini alarak şeffaf bir görünüme kavuşurlar.

 2AgCl + hv   2Ag⁰ + Cl₂(g) fotokromik camlar UV içeren ışığa maruz kaldığında Ag⁰’a indirgenir ve kararma gerçekleşir. Kararmayı sağlayan bu tepkime tersinirdir (16).

Elektrokromik camlar, elektrik alan ile tersinir reaksiyonları kontrol eden bir cam teknolojisidir (17)

Askıda partiküle sahip sistemler, çalışma mantıkları elektrokromik camlar ile benzer niteliktedir. Üç tabakadan oluşurlar, ara tabakasında organik bir akışkanın içerisinde iğnemsi şeklinde tanecikler asılı kalmaktadır. Bu tanecikler genellikle parafatittir. Aradaki tabakanın diğer paralel iki seffaf iletkenin arasına konumlandırılmasıyla sistem tamamlanmış olur (18).

Polimer içerisine dağılmış sıvı kristal camları, askıda partiküle sahip sistemler gibi üç tabakaya sahiptirler. Ara tabakası, polimer matris içerisine gömülmüş akışkan kristal taneleri içerirler. Bu ara tabaka birbirine paralel iki iletken tabakanın arasına yerleştirilerek sistem oluşturulur (19).

• Uygulama Alanları

 Güneş kontrol ve akıllı cam teknolojileri en sık mimari yapılarda karşımıza çıkmaktadırlar. Özellikle dış cephe giydirmesine sahip güneş kontrolü gereken mesken dışı yapılarda ayrıca pencerelerde, parapetlerde ve çatı ışıklıklarında sıklıkla kullanılır ve uygulanırlar.  Mimari Yapıların yanısıra araba sektöründe sürücü güvenliği ve konforu için araç camlarında, deniz araçlarında, havacılıkta ve uzayda bu cam teknolojisi uygulanmaktadır.

Fotoğraf 10  DEÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 2022 (10)

Fotoğraf 11  DEÜ İnşaat Müh., 2022 (11)

Fotoğraf 12 DEÜ Müh. Fakültesi Dekanlığı, 2022 (12)

Fotoğraf 13  DEÜ Mimarlık Fakültesi, 2022 (13)

GELECEKTE GÜNEŞ KONTROL CAMLARI

Gelişen teknolojiyle birlikte gelecekte güneş kontrol camları tek bir özelliğiyle ortaya çıkmayacağı kaplamalı Low-E camları örneğiyle aşikardır. Çağdaş 21. Yüzyıl yaşamı ve cam endüstrisi birikimiyle gelecekte bu örneğe ek fotovoltatik hücrelerinde eklenebileceği Wheeler ve arkadaşlarının çalışmalarıyla ortaya konmuştur (3).

Bu çalışmalar başarıya ulaşır ve efektif bir şekilde uygulanabilinirse enerji tasarrufu yapılarda üst düzeye çıkarken pencere camlarından güneş enerjisinden elektrik enerjisi dönüşümü de mümkün olacaktır.

SONUÇ

Güneş kontrol camlarındaki çalışmalar ve gelişmeler, uzun yıllar önce keşfedilen camın gelişmeye çok açık bir malzeme olduğunu göstermektedir. Camın yapılarda sık kullanımlarını sağlayan vazgeçilemeyen yegâne nedeni doğal ışığın iç hacimlere ulaştırılmasıdır. Bu ulaştırma beraberinde sorunları da getirmektedir.

Yapılarımızda enerji tasarrufunun önemi, fosil yakıtların Dünya’ ya verdikleri zarar ve artan birim fiyatlarıyla ortaya çıkmaktadır.

Camın mimari açıdan estetik bir malzeme oluşunun tercihine ek bahsedilmiş olan sorunları çözmek için yapılarda ışık ihtiyacı pencereler aracılığıyla doğal kaynakla çözülmek istenmektedir.

Normal pencerelerin, ısı geçirgenliği ve güneşin UV (ultraviyole) etkisi, doğal ışığın konforuna, enerji tasarruflu ve enerji etkin yapı kavramına gölge düşürmektedir. Bu sebeple güneş kontrol camlarının kullanımı yapılarda arttırılmakla birlikte gelişen cam teknoloji yakından takip edilmelidir.

KAYNAKÇA

1. UTKUTUĞ, G. S. (1999). BİNAYI OLUŞTURAN SİSTEMLER ARASINDAKİ ETKİLEŞİM VE EKİP ÇALIŞMASININ ÖNEMİ MİMAR TESİSAT MÜHENDİSİ İŞ BİRLİĞİ. 4. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi Ve Sergisi (s. 21-36). içinde TMMOB Yayınları.
2. DOĞMUŞ, YILMAZ, N. (2020). ULTRAVİYOLE IŞINLARA KARŞI DAYANIMI ARTTIRILMIŞ POLİETİLEN TEREFTALAT (PET) İPLİKLERİN DIŞ ORTAM ŞARTLANDIRMA TESTİ SONUCUNDA MEKANİK ÖZELLİKLERİNDEKİ DEĞİŞİMİN İNCELENMESİ. BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ.
3. Wheeler, L., Moore, D., Ihly, R., Stanton, N., Miller, E., Tenent, R., . . . Neale, N. (2017, Kasım 23). Switchable photovoltaic windows enabled by reversible photothermal complex dissociation from methylammonium lead iodide. nature COMMUNICATIONS.
4. Plinius. (tarih yok). Naturel History XXXVI.
5. GÜREL, O. (2005). Kimyanın Tarihi. Kuşbakışı Kimya, 5(1), s. 7.
6. ASTM C162-04 Standart of Glass and Glass Products. (tarih yok). American Society for Testing Materials.
7. Beveridge, P., Domenech, I., & Pacual, E. (2005). Warm Glass: A Complete Guide to Kiln-Forming Techniques: Fusing, Slumping, Casting.
8. KÜÇÜKBİÇMEN, E. (2015, Aralık). Cam Şekillendirme Yöntemleri Ve Kişisel Yorumlar. Yüksek Lisans Tezi Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
9. BARSOUM, M. (1997). Fundamentals of Ceramics. New York: McGraw Hill.
10. FRANZ, P. (2016, Aralık). Mechanical Behavior of Cold-Bent Insulating Glass Units.
11. TURHAN, E. (2007). Mimari Tasarımda Cam Kullanımı Ve Alışveriş Merkezlerinde Değerlendirilmesi. Tez İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
12. KARASU, B., & SARICAOĞLU, B. (2018). The Surface Coating Technologies of Glass. El-Cezerî Journal of Science and.
13. Wong, K., & Chan, R. (2013). Smart Glass and Its Potential in Energy Savings. Journal of Energy Resources Technology, 136.
14. ARBAB, M. (1997, Eylül). Sputter-Deposited Low-Emissivity Coatings on Glass. MRS Bulletin, s. 27-35.
15. KİRİ, P., HYETT, G., & BİNİONS, R. (2010, Ağustos 07). Solid state thermochromic materials. Advanced Materials Letters.
16. SMİTH, G. P. (1967, Mart). Photochromic glasses: Properties and applications. JOURNAL OF MATERIALS SCIENCE 2, s. 142-143.
17. WOODFORD, C. (2022, Aralık 5). “Smart” windows (electrochromic glass).
18. Kaufui, W., & Richard, C. (2013). Smart Glass and Its Potential in Energy Savings. Journal of Energy Resources Technology.
19. Quesada, S. (2016, Eylül 12). Smart Glass – Polymer Dispersed Liquid Crystal (PDLC) Technology.

Fotoğraf Kaynakça:

1. Pinimg: https://i.pinimg.com/564x/39/b6/05/39b605ed8a7c6fd1e655b446918c8b4e.jpg
2. Treepl: https://paarhammer.treepl.co/images/blog/2017/History-of-Windows.jpg
3. Thenbs: https://www.thenbs.com/-/media/uk/new-images/by-section/knowledge/knowledge-articles body/cis_6.jpg?la=en&hash=D3F6A223E863C31EC5AF8AFA39952131D09CB16B
4. Eco-Strip: https://eco-strip.com/wp-content/uploads/2022/07/Picture6.png
5. FRANZ, P. (2016, Aralık). Mechanical Behavior of Cold-Bent Insulating Glass Units.
6. Libyan Desert Glass. Wikimedia: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Libyan_Desert_Glass.jpg/330px-Libyan_Desert_Glass.jpg
7. Fulgsdcr. Wikimedia: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Fulgsdcr.jpg/600px-Fulgsdcr.jpg
8. Lipari Obsidienne. Wikimedia: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Lipari-Obsidienne_%285%29.jpg/330px-Lipari-Obsidienne_%285%29.jpg
9. Moldavite Besednice. Wikimedia: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ec/Moldavite_Besednice.jpg
10. ÖZPINAR, F. (2022). DEÜ Fen Bilimleri Enstitüsü. Aralık 24, 2022 tarihinde Fırat ÖZPINAR:
11. ÖZPINAR, F. (2022). DEÜ İnşaat Müh. Aralık 24, 2022 tarihinde Fırat ÖZPINAR:
12. ÖZPINAR, F. (2022). DEÜ Müh. Fakültesi Dekanlığı. Aralık 24, 2022 tarihinde Fırat ÖZPINAR.
13. ÖZPINAR, F. (2022). DEÜ Mimarlık Fakültesi. Aralık 24, 2022 tarihinde Fırat ÖZPINAR:

Tablolar Kaynakça:

1. Cam Elyaf. Şişecam: https://www.sisecam.com.tr/tr/faaliyet-alanlarimiz/cam-elyaf
2. Şişecam. Şişecam: https://www.sisecam.com.tr/tr/hakkimizda/tarihce
3. Beveridge, P., Domenech, I., & Pacual, E. (2005). Warm Glass: A Complete Guide to Kiln-Forming Techniques: Fusing, Slumping, Casting.
4. Wong, K., & Chan, R. (2013). Smart Glass and Its Potential in Energy Savings. Journal of Energy Resources Technology, 136.
5. Low-E Cam Uygulama Örneği. Gursan Glass: https://www.gursanglass.com.tr/wp-content/uploads/2020/11/2-1.jpg